"Πρέπει να κάνουμε το παρόν να αξίζει. Και αυτό δεν γίνεται με το κεφάλι μέσα στο facebook"

"Σήμερα, αβανγκάρντ είναι οι χώροι όπου θα βρεις και άλλους τρελούς σαν κι εσένα και θα μιλάτε για τα βιολογικά καρότα". Έγραψε! Μ.Χ.

Της Νόρας Ράλλη

Αν έχεις για δάσκαλο τον Μαν Ρέι και μαθητή τον Αντι Γουόρχολ, τι άλλο μπορεί να θες από τη ζωή σου; Κι όμως, στα 66 του χρόνια –που καθόλου δεν του φαίνονται– ο ελληνικής καταγωγής Κρίστοφερ Μάκος έχει ακόμα νεανική γοητεία και μανιακή ενέργεια. Εζησε όλη του τη νεοϋορκέζικη ζωή ως μποέμ στο Γουέστ Βίλατζ, απ’ όπου περιφέρεται στην πόλη μόνο με ποδήλατο. Και τώρα έρχεται στην Ελλάδα με αφορμή μια ομιλία του την Τετάρτη στο Μέγαρο Μουσικής.

Εχει καταγράψει την καλλιτεχνική σκηνή της Νέας Υόρκης από το 1970 και μετά, την πανκ και ροκ σκηνή του ’80 και του ’90 στην Αμερική, αλλά και την αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική σκηνή ευρωπαϊκών πόλεων. Οι φωτογραφίες του έχουν εκτεθεί σε γκαλερί και μουσεία (Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο, Tate Modern στο Λονδίνο, Whitney Museum of American Art της Νέας Υόρκης, IVAM στη Βαλένθια, Μουσείο Reina Sofia στη Μαδρίτη). Εχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και εφημερίδες, όπως στα «Paris Match» και «Wall Street Journal». Περισσότερα από 100 μουσεία στον κόσμο έχουν περιλάβει τις φωτογραφίες του στις μόνιμες συλλογές τους και πολλοί συλλέκτες τις αγοράζουν για τις ιδιωτικές δικές τους (Μάλκολμ Φορμπς, Πέδρο Αλμοδόβαρ, Τζάνι Βερσάτσε). Ο ίδιος, όμως, αυτοπροσδιορίζεται, ακόμα, ως χίπι, χωρίς ωστόσο να χάνει τη στοχοπροσήλωσή του: «Δεν λέω να μην έχεις σχέδιο για τη ζωή σου. Ζήσε, όμως, τη στιγμή»…

Μας ρωτάει τι εναλλακτικό υπάρχει στην Αθήνα για να επισκεφθεί. Μετά την ομιλία του θα πάει στο Μιλάνο για την Εβδομάδα Μόδας, και μετά πάλι πίσω στην Ελλάδα, στην Τήνο: «Ενας φίλος, Ελληνοαμερικανός, που εμπορεύεται ελληνικό τσάι στην Αμερική, μου μίλησε για το νησί. Στις 14 Ιουνίου, θα κάνω εκεί μια παρουσίαση στο Μουσείο Κώστα Τσόκλη». Του λέμε πως θα χαρεί τα υπέροχα πέτρινα, σχεδόν ανάγλυφα τμήματα του νησιού και ξετρελαίνεται. Κάθε τόσο φεύγουν με την παρέα του, ψάχνοντας για πέτρινα τοπία στην Αμερική. Ονομάζουν τους εαυτούς τους «The Rock Party», από τη λέξη «rock» που σημαίνει πέτρα. Αν και στην περίπτωσή του, θα ταίριαζε περισσότερο το «The Punk Party», καθώς ανήκε στο κίνημα του πανκ για πολλά χρόνια.

● Δεν μιλάει καθόλου ελληνικά: «Οι παππούδες μου ήταν Ελληνες από τη μεριά του πατέρα μου και Ιταλοί από τη μεριά της μητέρας μου – από την Τοσκάνη. Ολόκληρο το όνομά μου είναι Κρίστοφερ Οικονομάκος. Στην ομιλία μου θα με συστήσουν ως Κρις Μάκος και μετά θα επανασυστηθώ με ολόκληρο το όνομά μου!».

● Τι έχει κρατήσει από την ελληνική του καταγωγή: «Οι γονείς του πατέρα μου ήταν από τη Σπάρτη. Προσωπικά δεν έχω πάει ποτέ. Εχω πάει μέχρι την Κίνα –πολλές φορές μάλιστα, καθώς έχουν πολλά μουσεία που θέλουν να γεμίσουν!– αλλά ποτέ στα μέρη της καταγωγής μου. Βέβαια, είμαι μισός Ελληνας και μισός Ιταλός. Και όταν με ρωτούν πόσο Ελληνας νιώθω, απαντώ πως από τη μέση και κάτω νιώθω Ελληνας και από τη μέση και επάνω, Ιταλός. Νομίζω, είναι η πιο αστεία και σοβαρή απάντηση ταυτόχρονα!».

● Είναι μοναχοπαίδι: «Ευτυχώς! Αν είχα αδέρφια, τότε θα έπρεπε να είμαι πιο… παραδοσιακός στη ζωή μου. Ξέρετε, να τα προσέχω. Τώρα όμως, που είμαι μόνος, μπορώ και ζω όπως ακριβώς θέλω!».

● Πλένει τα δόντια του στον νεροχύτη της κουζίνας: «Μα, πώς το ξέρατε αυτό; Ναι, πράγματι, εκεί τα πλένω, καθώς το μπάνιο μου δεν έχει νιπτήρα. Ζω στο ίδιο σπίτι εδώ και 40 χρόνια, στο Γουέστ Βίλατζ. Παλαιότερα, εδώ ήταν όλη η πρωτοπορία. Ακόμη θεωρείται κάπως έτσι, αν και δεν σας κρύβω πως σοκαρίστηκα όταν τις προάλλες είδα κάτι νεαρά παιδιά –γιάπηδες– να βγαίνουν από το απέναντι διαμέρισμα με μπαστούνια του γκολφ! Ε, όχι. Αυτό δεν περίμενα να το δω εδώ. Κι όμως… από την άλλη, μου αρέσει που βλέπω την ίδια θέα από το παράθυρό μου τόσα χρόνια. Ευτυχώς έχω ελεγχόμενο ενοικιαστήριο και δεν πληρώνω πολλά. Πλέον, το Γουέστ Βίλατζ είναι απλησίαστο. Μη σας πω πως το ίδιο συμβαίνει και στο Μπρούκλιν. Γυρίζω όλο το Μανχάταν με το ποδήλατο και έτσι δεν έτυχε ποτέ να πάω στο Μπρούκλιν – λόγω της γέφυρας. Πήγα πριν από λίγο καιρό και διαπίστωσα πως κάθε τι νέο αυτή τη στιγμή, από αυτές τις φτωχογειτονιές ξεπετάγεται. Βέβαια, μόλις συμβεί κάτι τέτοιο, αμέσως έρχονται οι πολυεθνικές, και το “νέο” γίνεται εμπορεύσιμο, άρα πάει να είναι εναλλακτικό πια. Αμέσως, γίνεται “παλιό”, εξαιτίας της τόσο γρήγορης οικονομίας μας. Είναι σχεδόν ανυπόφορο».

● Δηλώνει χίπι: «Γεννήθηκα στο Λόουελ της Μασαχουσέτης, αλλά ύστερα από λίγο οι γονείς μου χώρισαν. Συνάντησα κάποιον που θα διέσχιζε τη χώρα με μια Μάστανγκ και είπα “γιατί όχι;”. Βρέθηκα στη Ν.Υ., μετά στο Παρίσι για σπουδές αρχιτεκτονικής. Οπως ζούσα τότε, ζω και τώρα. Μπορεί το ένα βράδυ να είμαι σε πάρτι του Κάλβιν Κλάιν και την άλλη στιγμή να κυκλοφορώ με το ποδήλατό μου, μέσα στην απόλυτη απλότητα. Προσέχω τη διατροφή μου, τρέφομαι βιολογικά, δεν έχω καπνίσει ποτέ μου… αν και εντάξει, μαριχουάνα όλοι οι καλλιτέχνες έχουμε καπνίσει, αλίμονο».

● Ο Αντι Γουόρχολ ήθελε να είναι σαν αυτόν: «Ποτέ δεν ήμουν μέλος του Factory ή οπαδός του. Ο ίδιος ήρθε σε μένα. Τον χαλάρωνα… ήθελε να είναι εγώ. Γενικά δεν ήταν ικανοποιημένος με την εικόνα του. Του άρεσαν, ωστόσο, πολύ οι φωτογραφίες που του έβγαζα, γιατί ένιωθε άνετα μαζί μου. Εβλεπε τον εαυτό του καλύτερο και αυτό του άρεσε πολύ! Τον διασκέδαζα και αφηνόταν. Από εμένα έμαθε να φωτογραφίζει, εγώ του γνώρισα τους Κιθ Χέρινγκ και Ζαν-Μισέλ Μπασκιά. Αλλά, μην είμαι άδικος – εξαιτίας του ακόμα πληρώνω τους λογαριασμούς μου». Πράγματι, μια φωτογραφία του όπου απεικονίζονται ο Αντι Γουόρχολ με τη Λάιζα Μινέλι πουλήθηκε πρόσφατα στον οίκο Σόθμπις για 45.000 δολάρια.

● Ο Μαν Ρέι: «Είναι ο δάσκαλός μου, μα δεν υπήρξα ποτέ μαθητής του με τη συμβατική έννοια. Εμεινα μαζί του δύο μέρες στην Ιταλία και όμως έμαθα τόσα πολλά. “Να πηγαίνετε εκεί που σας στέλνει η πρώτη σας αντίδραση”, έλεγε. Το ένστικτο, το ανεπεξέργαστο πρώτο συναίσθημα. Ακόμη ακολουθώ τη συμβουλή του».

● Μπορούμε τελικά να έχουμε την πολυτέλεια του «ζω για την κάθε στιγμή»; «Αυτό πράγματι είναι ενδιαφέρον να το σκεφτεί κανείς. Γιατί, ενώ όλοι μοιάζουν πως ζουν τη στιγμή, σχεδόν κανείς δεν το κάνει. Συνεχώς βλέπω γύρω μου όλους να απαθανατίζουν τις στιγμές του με τα κινητά τους τηλέφωνα. Φωτογραφίζουν τις στιγμές τους όχι για να τις θυμούνται, αλλά για να αποδεικνύουν την ύπαρξή τους. Ο τίτλος της ομιλίας μου στην Αθήνα είναι “Βγάζω φωτογραφίες γιατί δεν έχω μνήμη”, αλλά για τους περισσότερους ισχύει “βγάζω φωτογραφίες, γιατί θέλω να νιώθω πως υπάρχω”. Περπατούν στον δρόμο και δεν διασταυρώνονται καν οι ματιές τους. Ολοι με τα κεφάλια κάτω, κοιτούν τα κινητά τους και τσεκάρουν τον λογαριασμό τους στο facebook. Νομίζουν πως ζουν τη στιγμή, πιστεύουν πως είναι συνδεδεμένοι με κάτι ανώτερο, αλλά όλα αυτά είναι πλασματικά. Το μέλλον δεν θα υπάρξει, αν δεν ζεις όμορφα το παρόν σου. Πρέπει να κάνουμε το παρόν να αξίζει. Και αυτό δεν γίνεται με το κεφάλι μέσα στο facebook, αλλά μέσα από την αληθινή εικόνα σου – και αυτή θα τη δεις, όταν κοιτάξεις τον άλλο στα μάτια. Είμαι σίγουρος πως εγώ, που είμαι φωτογράφος, αν έβγαζα φωτογραφίες όλη την ώρα, σίγουρα δεν θα ήμουν ευτυχισμένος άνθρωπος».

● Το πρόσωπο κάνει τη φωτογραφία ή η φωτογραφία το πρόσωπο; «Αν είσαι καλός φωτογράφος, τότε θα βγάλεις όμορφο τον οποιονδήποτε. Και μπορείς πραγματικά να τον κάνεις διάσημο με μία μόνο φωτογραφία. Προσωπικά, ασχολούμαι με τα πορτρέτα, πολύ περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Το ’70, φωτογράφιζα με αμεσότητα, θέλοντας να δημιουργήσω μία άλλη περσόνα από όποιον φωτογράφιζα. Ηταν η εποχή, θέλαμε οπτικά μανιφέστα, όχι απλές πόζες. Πλέον, μιλάω πολύ με τον άνθρωπο που θα φωτογραφίζω. Θέλω να βγάλω την αλήθεια του».

● Για τους Αμερικανούς: «Οι περισσότερες οικογένειες στην Αμερική είναι κλειστές και συντηρητικές. Αφήνουν τα παιδιά τους μόνα τους μπροστά σε έναν υπολογιστή και τα ξεχνάνε εκεί. Και αυτά έπειτα, προσπαθούν να βρουν τον εαυτό τους μέσα από τα πόσα like έχουν».

● Ψηφίζει, αλλά: «Δεν νιώθω αυτό που λέμε “πολιτικό ον”. Είμαι απογοητευμένος, γιατί εδώ στην Αμερική, είτε είσαι με τους Δημοκρατικούς είτε με τους Ρεπουμπλικανούς, αν έχεις χρηματική υποστήριξη, θα βγεις σίγουρα. Δεν μετράει τίποτε άλλο στην πολιτική εδώ, παρά το χρήμα. Εχετε δει κανέναν αγνό και αληθινό πολιτικό; Αν έχεις πλούσιους φίλους, βγαίνεις πρόεδρος. Τόσο απλά. Ωστόσο, ναι, πάω να ψηφίσω».

● Η πρωτοπορία σήμερα είναι: «Τα μαγαζιά με τις υγιεινές τροφές! Αυτά είναι η σημερινή, πραγματική αβανγκάρντ. Κάποτε η όποια διαφορετική συμπεριφορά γινόταν καλλιτεχνική δράση και κίνημα. Ετσι έγινε με την ποπ αρτ, το πανκ κ.λπ. Μετά, όμως, έγιναν “μόδα”, κομμάτι της βιομηχανίας και έχασαν την εναλλακτικότητά τους. Σήμερα, αβανγκάρντ είναι οι χώροι όπου θα βρεις και άλλους τρελούς σαν κι εσένα και θα μιλάτε για τα βιολογικά καρότα».

● Λατρεύει τις καλλιτέχνιδες: «Μπορούν να δουν τη συνολική εικόνα. Μπορούν να αγαπήσουν πραγματικά τον άνθρωπο – ίσως γιατί μπορούν να δημιουργήσουν ανθρώπους. Ο άντρας δεν έχει αυτές τις ικανότητες».

● Στην Ελλάδα: «Αυτό που θέλω να κάνω είναι να δω ανθρώπους χαρούμενους στο κοινό. Να σταματήσουν να σκέφτονται τα προβλήματά τους για λίγο και να με ακούσουν, σαν να βλέπουν μια ωραία ταινία στο σινεμά. Και ας ευχηθούμε να τους αρέσει, ώστε να με ξανακαλέσουν!»

n.ralli@efsyn.gr

*Info: Η ομιλία του Κρις Μάκος θα γίνει στο Μέγαρο Μουσικής (210 7282333, www.megaron.gr), την Τετάρτη, στις 19.00. Στα αγγλικά, με ταυτόχρονη μετάφραση. Η είσοδος είναι ελεύθερη, με δελτία προτεραιότητας (η διανομή αρχίζει στις 17.30). Σε συνεργασία με την πρεσβεία των ΗΠΑ. Στις 14 Ιουνίου, θα μιλήσει στο Μουσείο Κώστα Τσόκλη, στην Τήνο, στις 19.00.