έχετε ακούσει μωρά μου για τον εμφύλιο ένα σωρό πράγματα και έχετε βαρεθεί. Είναι ο τρόπος της κυριαρχίας (δεξιάς κι αριστερής) να κάνει την ιστορία μας πολτό, από ζωντανό βίωμα να την κάνει ιδεολόγημα. Κι όμως η λαϊκή επανάσταση της δεκαετίας '40 παραμένει μια εξαιρετική στιγμή της νεότερης ιστορίας μας, μια στιγμή που ο απλός ο άνθρωπος πιστεύει στη δύναμη του. Είναι η εποχή που έχει αφήσει σημάδια σε κάθε πέτρα, σε κάθε χωριό αυτής της χώρας. Είναι η εποχή που ακόμα βγάζει ιστορίες ανθρώπινες που λάμπουν σα διαμάντια στο βούρκο. Μια τέτοια να πούμε σήμερα. Όταν τέλειωσε ο εμφύλιος, οι αντάρτες έφυγαν στις γείτονες χώρες, εκτός από τους νησιώτες που δεν μπορούσαν εκ των πραγμάτων να αποσυρθούν συντεταγμένα. Στα νησιά λοιπόν γράφονται ιστορίες απίστευτες. Το 1955, 6 χρόνια από τη λήξη του εμφυλίου, παραδίδονται οι 2 τελευταίοι αντάρτες στη Λέσβο, Σκούφος και Αχλιόπιτας (δε εδώ κι εδώ). Στην Ικαρία τα ίδια: Εννιά μαχητές του ΔΣ Ικαρίας αρνήθηκαν να παραδοθούν και παρέμειναν καταδιωκόμενοι στο νησί μέχρι το 1955.
Η Κρήτη όμως σπάει όλα τα ρεκόρ. Μέχρι το 1962 κάθονται 6 άτομα, άντρες και γυναίκες, ενώ οι δυό τελευταίοι κατεβαίνουν από το βουνό το 1975, με τη χορήγηση αμνηστίας. 26 χρόνια στο βουνό! Για μια πίστη, για μια ιδέα, για μια υπόληψη. Κι εμείς λέμε δεν ημπορώ; Είναι βέβαιο πως η θέληση κάμει τροζάδες.
Το βιβλίο του Νίκου και της Αργυρώς Κοκοβλή "Άλλος δρόμος δεν υπήρχε" είναι συγκλονιστικό και καθόλου δογματικό ή κομματικό. Απίστευτη η σκηνή όταν μετά από 2 χρόνια που μένουν κρυμμένοι σε στάβλο (και βόθρο στους ελέγχους), λαμβάνουν την απόφαση του Κόμματος ότι ο αγώνας συνεχίζεται και "έχουμε το όπλο παρα πόδας". Παρά πόδας μωρέ καημένα στελέχη της Μόσχας μες στο βόθρο;
Ακολουθεί η ιστορία τους όπως οι ίδιοι την αφηγήθηκαν, παππούδες πια, στο ντοκυμαντέρ του Σταύρου Ψυλλάκη.
ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΕ
22 Ιουνίου 1962. Ένα μικρό κότερο αναχωρεί από τη Γλυφάδα με προορισμό την περιοχή του Οτράντο, στη Νότια Ιταλία. Ενας γέρος ναυτικός και ο γιός του φυγαδεύουν παράνομα 4 άνδρες και 2 γυναίκες.
Οι παράνομοι, επικηρυγμένοι, αντάρτες Νίκος Κοκοβλής, Παγώνα Κοκοβλή (αδερφή του Νίκου), Αργυρώ Πολυχρονάκη, Σταμάτης Μαριόλης, Γιάννης Λιονάκης και Κωστής Λιονάκης (αδερφός του Γιάννη), αφού κρύβονταν για 15 περίπου χρόνια στο Νομό Χανίων, στη Δυτική Κρήτη,